KIDEM TAZMİNATI

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

Kıdem tazminatı, yasada belirtilen asgari bir çalışma süresini dolduran işçinin iş akdinin yine yasada sayılan nedenlerden biriyle son bulması halinde, işçiye (veya mirasçılarına) kıdemi ve ücreti dikkate alınarak işverence ödenmesi gereken bir miktar paradır. Kıdem tazminatı, iş akdinin sona erdiği her durumda değil; yasada öngörülen hallerde belirli bir kıdeme sahip olan işçilere, kıdemleri oranında, işçinin son aldığı ücrete yol, yemek, sosyal yardım (eğitim, konut vs.) gibi haklar da ilave edilerek bulunan brüt ücret üzerinden hesaplanarak ödenir.

KIDEM TAZMİNATINDA ZAMAN AŞIMI

Kıdem tazminatı, zamanaşımı süresi içinde talep edilebilecek bir tazminattır. Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır. (4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde)

İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI ALMASININ ŞARTLARI NELERDİR?

Kıdem tazminatı halen yürürlükte olan eski 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. Maddesinde düzenlenmiş ve bu konuda Deniz İş Kanunu’nda (md.20) da paralel bir hüküm getirilmiştir.

İş Kanunu, işçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için belli şartlar öngörmüştür. Bu şartlar şunlardır:

4857 sayılı İş Kanunu’na göre İşçi Olmak

Yürürlükte bulunan 4857 sayılı İş Kanunu’na göre iş sözleşmesi ile bir işverenin işyerinde çalışan kişiye işçi denilmektedir. İş sözleşmesinin yazılı veya sözlü olması arasında hiçbir fark yoktur. Uygulamada çoğunlukla işçiler yazılı bir sözleşme olmadan fiilen çalışmaktadır. İş Kanunu’nun 14. Maddesi aşağıdaki iş ve meslek grupları içerisinde yer alan şahısların yaptığı çalışmayı işçilik saymadığı için, bu kişiler işçi olmamaları nedeniyle kıdem tazminatı alamazlar:

• Deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar,
• 50’den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya işletmelerinde çalışanlar,
• Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri,
• Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışardan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde çalışanlar,
• Ev hizmetlerinde çalışanlar,
• Çıraklar,
• Sporcular,
• Rehabilite edilenler,
• Esnaf ve Sanatkarlar Kanunu’nun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı işyerlerinde çalışanlar.

En Az Bir Yıllık Kıdem Süresine Sahip Olmak

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için her şeyden önce iş akdinin sona erdiği tarihte işyerinde en az bir yıllık kıdeminin bulunması zorunludur. İş Kanunu’nun 14. Maddesinin 1. Fıkrasında “İşçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır” denilmektedir.

Bir işçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için aynı işverenin işyeri veya işyerlerinde en az 1 yıl sürekli çalışması gerekir. İşçi, işverenin işyerinde 1 yıldan daha az süre ile çalışmış ise kıdem tazminatı alması mümkün değildir. İşçi aynı işverenin farklı işyerlerinde, hatta farklı şirketlerinde çalışsa bile 1 yıllık sürenin hesaplanmasında tüm bu çalışmalar göz önünde bulundurulur.

İş Akdinin Belirli Nedenlerle Sona Ermesi

İşçinin kıdem tazminatına hak kazanabilmesinin bir diğer koşulu iş akdinin İş Kanunu’nun 14. Maddesinde sayılı hallerden biri nedeniyle sona ermesidir. Bu sona erme, işçi veya işveren tarafından anılan maddede sayılan bazı hallere dayanılarak iş akdinin feshi sonucunda ortaya çıkabileceği gibi, işçinin ölümü nedeniyle de gerçekleşmiş olabilir. Başka bir anlatımla, kıdem tazminatı hakkının doğumu için iş akdinin herhangi bir şekilde sona ermesi yeterli değildir. Bu sona ermenin İş Kanunu’nun 14. Maddesinde sınırlı olarak belirtilen hallerden biri sonucunda gerçekleşmiş olması gerekir. İş Kanunu’nun 14. Maddesinde öngörülenlerin dışında kalan sona erme hallerinde; örneğin, iş akdinin tarafların anlaşması, geçersizliği, belirli süresinin dolması gibi bir fesih niteliği taşımayan nedenlerle son bulması veya işçinin istifası durumunda bu tazminatın ödenmesi söz konusu olmaz. Buna karşılık, sözleşmelerle işçi lehine değişiklik yapılarak İş Kanunu’nun 14. Maddesinde belirtilen hallerin dışındaki (örneğin işçinin istifası halinde) hususlarda da kıdem tazminatı ödeneceği kararlaştırılabilir. İş Kanunu’nun 14. Maddesinde yer alan ve “İşçi hangi hallerde kıdem tazminatına hak kazanır?” başlığı altında inceleyeceğimiz nedenlerden birinin gerçekleşmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.